Әдебиеттер тізімі
1. А.С. Ибраева. Теория государство и права
2. Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елге кіру
стратегиясы/ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы./Егемен
Қазақстан, 2 наурыз, 2006ж.
3. ҚР Конституциясы түсіндірме сөздігі.
4. ҚР Конституциясы.
Резюме
В
данной
статье
рассмотрены
вопросы
конституционного
права.
Конституция- самый важный документ каждого государства. Согласно конституции
РК человек и его жизнь, права и свободы являются ценностью государства и
грантом защиты прав и свобод.
Summary
In this article questions of a constitutional ear are considered. The constitution of
the most important document of each state. According to the constitution of the republic
of Kazakhstan op people and his life. civil law and freedoms are value of the state and
the guarantor of protection of the civil law and freedoms.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
70
~
УДК 343.97
Э.И. Куккузова, А.А. Салихова
Атырауский государственный университет имени Х. Досмухамедова
ПРОБЛЕМЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ НОРМ УГОЛОВНОГО
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА В СФЕРЕ ПРЕДУПРЕЖДЕНИЯ И БОРЬБЫ С НЕЗАКОННЫМ
ОБОРОТОМ НАРКОТИКОВ В РЕСПУБЛИКЕ КАЗАХСТАН
Аннотация
Работа посвящена уголовно-правовым мерам борьбы с незаконным
оборотом наркотиков, в частности, совершенствованию действующего уголовного
законодательства
по
установлению
эффективного
международного
и
внутригосударственного контроля за незаконным оборотом наркотиков и снижению
уровня наркопреступности.
Ключевые слова: наркотики, борьба с наркоманией,психотропные
вещества,экстаз, Конвенция ООН, распространитель, потребитель, передозировка,
опиум.
На сегодняшний день среди актуальных вопросов, стоящих перед
казахстанским обществом и требующих скорейшего решения,-проблема роста
наркомании и наркобизнеса как глобальная угроза здоровью населения страны и
национальной безопасности в целом.
Наркотики - это особенная и губительная сфера, и большой вопрос,
насколько здесь применимы принципы гуманизма. Исследование проблем уголовно-
правовой борьбы с наркобизнесом позволяет утверждать, что в сферу незаконного
изготовления, приобретения, хранения, переработки, перевозки, пересылки либо
сбыта наркотических средств или психотропных веществ вовлечены по существу
две категории лиц: распространители и потребители. На одной чаше весов - жизнь
человека, который их ввозит и распространяет, а на другой - загубленные с его
«помощью» жизни потребителей наркотиков»[1]. Данная классификация субъектов
необходима для дифференцированного подхода при назначении наказания и
применении принудительных мер медицинского характера. На наш взгляд,
ответственность за данное преступление целесообразно предусмотреть в
зависимости от цели сбыта наркотиков и выделить в самостоятельную уголовно-
правовую норму (ст. 259-1 УК РК)[2]. Это позволит точно определить степень и
характер общественной опасности каждого деяния, что будет способствовать
повышению эффективности борьбы с незаконным оборотом наркотиков и
дальнейшему совершенствованию уголовного законодательства.
Анализ развития наркоситуации в Казахстане за последние 10 лет
свидетельствует о том, что в республике она характеризуется существенным
обострением, имеющим устойчивую негативную динамику.
Объем незаконного оборота наркотиков и масштабы злоупотребления ими в
Казахстане продолжают расти, ставя под угрозу не только здоровье населения, но и
дестабилизируя экономическое, политическое и социальное положение, процесс
проводимых государством экономических реформ.
В целом, наркоситуацию, сложившуюся в Казахстане, можно было бы
определить следующими краткими характеристиками:
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
71
~
1.
продолжающейся тенденцией резкого роста влияния опиатов из
Афганистана, что проявляется в стремительном увеличении объемов выявляемых
наркотиков этой группы и доминирующей заболеваемостью именно опийной
наркоманией;
2.
дальнейшим
распространением
наркотиков
в
обществе,
расширением сфер их влияния практически на всю систему как государственного,
так и частного образования в республике (вузы, колледжи, школы и т.д.). Растет
популярность среди детей и молодежи синтетических наркотиков, типа «экстази»,
превращающихся порой в непременных атрибутов различных ночных клубов,
дискотек и казино.
3.
незаконным оборотом наркотиков женской части населения
республики;
4.
недостаточным уровнем выявления и привлечения к ответственности
организаторов наркобизнеса и его активных участников.
Незаконный оборот наркотиков и злоупотребление ими, по-прежнему,
являются серьезнейшей проблемой для казахстанского общества. Темпы ее
развития приобрели масштабы, непосредственно угрожающие здоровью нации и
безопасности государства, что обуславливает необходимость дальнейшего
углубления и совершенствования принимаемых мер по противодействию
наркомании и наркобизнесу, а также расширения международного сотрудничества в
данной сфере.
Принимаемые в Казахстане меры против наркотиков осуществляются с
целью устранения влияния определенных опасных тенденций.
В течение последних 2-3 лет, в условиях продолжающегося постоянного
осложнения наркоситуации, Казахстану удалось значительно форсировать свою
деятельность в сфере борьбы с наркотиками.
Казахстан включился в международную систему борьбы с незаконным
оборотом наркотиков, ратифицировав все основные конвенции ООН в этой области:
Единую Конвенцию о наркотических средствах 1961 года, Конвенцию о
психотропных веществах 1971 года, Конвенцию ООН о борьбе против незаконного
оборота наркотических средств и психотропных веществ 1988 года.
В связи с этим был принят ряд мер по совершенствованию и повышению
эффективности законодательства об уголовной ответственности за незаконный
оборот наркотиков и профилактики указанных преступлений.
Так,
в
республике
создана
национальная
антинаркотическая
законодательная и иная нормативная правовая база, приняты и реализуются
стратегические программные документы, определившие комплекс приоритетных
мер в этой области. Приняты законы «О наркотических средствах, психотропных
веществах, прекурсорах и мерах противодействия их незаконному обороту и
злоупотреблению ими», «О медико-социальной реабилитации лиц, больных
наркоманией», Стратегия борьбы с наркоманией и наркобизнесом на 2006-2014
годы, правительственная Программа борьбы с наркоманией и наркобизнесом и
другие.
«По оценкам независимых экспертов, каждые сутки от передозировки в
Казахстане погибает до четырех человек, - как указано в Стратегии борьбы с
наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан на 2006-2014 годы, - за 12
лет общее количество лиц, больных наркоманией, в стране увеличилось в 10 раз, в
том числе среди подростков в 17 раз. В зону наркотического риска попадает
каждый одиннадцатый житель нашей страны.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
72
~
Учитывая мировой опыт и особенности развития ситуации в регионе, борьба
с наркоманией и наркобизнесом в Казахстане на 2006-2014 годы должна
осуществляться по следующим основным направлениям:
1) первичная профилактика наркомании;
2)
лечение
и
социальная
реабилитация
лиц,
злоупотребляющих
наркотиками;
3) пресечение незаконного оборота наркотических средств, психотропных
веществ и прекурсоров;
4) обеспечение эффективного контроля за оборотом наркотических средств,
психотропных веществ и прекурсоров, установленного государством[3].
Анализируя законотворческую деятельность государства в сфере борьбы с
незаконным оборотом наркотиков, уголовная политика государства была
направлена в основном на усиление ответственности за незаконные действия с
наркотиками. Это происходило из-за того, что наркоситуации в Казахстане за
последние годы характеризовалась существенным обострением, имеющим
устойчивую негативную динамику роста преступлений, связанных с незаконным
оборотом наркотических средств и психотропных веществ, а также и лиц
злоупотребляющими ими.
Например, в силу географического расположения на территории
Жамбылской области имеются незначительные, но с повышенной нарко-опасностью
площади. К такой территории относится Чуйская долина, обладающая из-за особых
климатических условий обширным ареалом конопли. На казахстанской территории
Чуйской долины они достигают свыше 400 тысяч га, что, по некоторым оценкам,
ежегодно позволяет производить до 17 тысяч тонн марихуаны. По данным ДВД
Жамбылской области, из-за транспортировки наркотиков через Жамбылскую
область у нас оседает определенная часть страшного зелья. Ежегодно изымается от
10 до 12 тонн наркотических веществ. От передозировки в области умирают 17-20
человек в год.
Согласно статистическим данным, судами первой инстанции Жамбылской
области за период с 10 января по 6 декабря 2010 года рассмотрены уголовные
дела, связанные с незаконным оборотом наркотических средства в отношении 477
лиц, из них в отношении 259 лиц применено наказание в виде лишения свободы,
что составляет 54,3 процента от общего количества осужденных по данным
категориям дел.
При этом следует отметить, что, по представленным статическим отчетам
районных и приравненным к ним судов области, за период работы в
предшествующие годы в сравнении с анализируемым периодом отмечается
снижение количества дел, рассмотренных с вынесением приговоров по данной
категории.
Проблемы борьбы с наркоманией и наркобизнесом имеют ярко выраженный
международный характер, поэтому не могут решаться только на государственном
уровне. Казахстану удалось значительно продвинуться в дальнейшем развитии
международного сотрудничества в антинаркотической деятельности. Заключен ряд
межправительственных и межведомственных соглашений и договоров. Нашими
традиционными партнерами в этой области, помимо государств СНГ, стали США,
Канада, страны Европейского Союза[4].
Анализ результатов предшествующей Стратегии и принятых в ее
исполнение
програмных
документов
свидетельствует
о
том,
что
все
запланированные мероприятия выполнены в полном объеме. В Казахстане
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
73
~
сформирована и реализуется единая и сбалансированная государственная политика
в сфере оборота наркотиков, установлен государственный и социальный контроль
за развитием наркоситуации в стране. Удалось достичь ее стабилизации и
ограничения негативного влияния на состояние внутренней и внешней
безопасности Казахстана, здоровье и благополучие народа.
В то же время острота проблемы не спадает, чему способствует ряд
взаимосвязанных факторов, одним из которых является усилившийся трафик через
нашу страну наркотиков, главным образом афганского происхождения. Все более
безотлагательной становится реализация комплекса правоохранительных мер по
созданию антинаркотических поясов в приграничных с Афганистаном регионах[5].
Вместе с тем принимаемые уполномоченными государственными органами
меры по комплексному противодействию наркобизнесу не в полной мере адекватны
сложившейся обстановке, на недостаточном
уровне
решается проблема
профилактики, лечения и последующей реабилитации наркозависимых. Исходя из
этого и в целях оперативного реагирования на сложившуюся ситуацию и принятия
необходимых мер по первичной профилактике наркомании следует уделить особое
внимание развитию и совершенствованию правового положения Комитета по
борьбе с наркобизнесом и контролю за оборотом наркотиков МВД Республики
Казахстан как уполномоченного органа по противодействию наркомании и
наркобизнесу в Республике Казахстан.
Борьба с наркопреступностью одна из приоритетных задач для всей
правоохранительной системы республики. Проблема борьбы с наркопреступностью
имеет трансграничный характер, противостоять ей можно только совместными
усилиями, на основе практического сотрудничества и скоординированных действий
международного сообщества.
Список литературы
1. «Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан на
2006-2014 годы». Указ Президента республики Казахстан от 29 ноября 2005 года //
САПП.- 2005.- № 42.- Ст. 571.
2. Закон Республики Казахстан от 31 мая 2002 г. «О внесении изменений и
дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам
контроля над оборотом наркотических средств, психотропных веществ и
прекурсоров» // Казахстанская правда. 2002. 7 июня.
3. Об утверждении Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике
Казахстан на 2006-2014 годы. Указ Президента Республики Казахстан от 29 ноября
2005 года N 1678
4. Концепция правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020
года. Утверждена Указом Президента РК от 24 августа 2009 г. № 858 //
Казахстанская правда. 2009. 27 августа.
5. Абдиров Н.М. Концептуальные проблемы борьбы с наркотизмом в РК. – Алматы,
1999.
Түйіндеме
Осы мақалада есірткі заттардың заңсыз айналысымен күрестің қылмыстық-
құқықтық шараларына, жекелеп айтқанда, қазіргі қылмыстық заңнаманы
жетілдіруде мемлекетішілік және тиімді халықаралық бақылауды орнату және есірткі
қылмыстарының деңгейін төмендету бойынша әрекет етуші қылмыстық заңдылықты
жетілдіруге арналған.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
74
~
Summary
The article is devoted to criminal legal measure of the fight against illegal drug
trafficking, in particular, the improvement of criminal legislature in establishing effective
international and interstates control under the illegal drug trafficking and decreasing the
level of drug criminality.
ӘОК 342.3
В.Қ. Наурызова
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТІҢ ЖАҢА МОДЕЛІН ҚАЛЫПТАСТЫР
Аңдатпа
Жаңа модельдің мақсаты – мемлекеттік қызмет жүйесіндегі тиімді кадр
саясаты және адами капиталды басқару жүйесін жетілдіру; мемлекеттік қызметтер
көрсетудің жоғары сапасы және мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін көтеру;
мемлекеттік қызметшілердің оң имиджі және мінез-құлық этикасы қалыптастыру.
Негізгі сөздері: мемлекеттік қызмет, мемлекеттік қызметші, мемлекеттік
қызметтің жаңа моделі, мемлекеттік қызметкердің оң имиджі.
Мемлекеттік басқаруда құқықтық реттеу проблемалар жоқ емес. Сол
проблемаларды шешу мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттырады.
Мемлекеттік басқаруды құқықтық реттеудегі әкімшілік құқық нормалары
экономикалық саласында, әлуметтік-мәдениеттік құрылыс, әкімшілік-саяси құрылыс
саласында мемлекеттік басқаруды әкімшілік құқықтың қазіргі кездегі негізгі
проблемаларының
қатарына
Қазақстан
Республикасының
Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстан-2030» жолдауына сәйкес және
оның жүзеге асыруға бағытталған Президенттің 2002 жылғы 20 қыркүйектегі
жарлығымен
мақұлданған
«Қазақстан
Республикасының
құқықтық
саясат
тұжырымдамасында» [1, 29] белгіленген маңызды міндеттер жатады. Олардың
ішіндегі маңыздысы – мемлекеттік биліктің түрлі деңгейлерінің арасындағы
қызметтер аясын, функциялары мен жауапкершіліктерін нақты ажыратуды
қамтамасыз ететін заңдарды одан әрі жетілдіріп, сонымен бірге жергілікті
мемлекеттік басқарудың тиімді жұмыс істеуі үшін жағдайлар туғызу мақсат етіп
қойылған. Құқық қорғау мәніндегі әкімшілік құралдардың, яғни мемлекеттік басқару
саласындағы заңдылық пен тәртіптілігін сақтауға жасалатын бақылау-қадағалау
қызметінің маңызы арта түсуде. Прогрессивтік қайта құру барысында қабылданған
заңдардың барлығы бірдей және барлық жерлерде түгелдей орындала бермейді,
оларға мемлекеттік аппаратта терең тамыр жайған құқықтық мойын-ұсынбаушылық
сияқты кеселдер айтарлықтай кедергі келтіруде.
Қазіргі кездегі ең бір қауіпті құбылыс-бұл қоғамдық өмірдің барлық
салаларына барған сайын негізгі өріс алған сыбайлас жемқорлық. Ол қоғамның
барлық салаларына мемлекеттің конститутциялық негіздеріне қатер төндіруде.
Сондықтан мемлекеттік басқару қызметінде жағымсыз факторларды жою және
қызмет бабын теріс пайдаланудан сақтандыру жөнінде соңғы жылдары қабылданған
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
75
~
құқықтық актілердің, оның ішінде, Қазақстан Республикасының қылмыстық
кодексінің, «Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы», «Сыбайлас
жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заңдардың, «Әкімшілік құқық бұзушылық
туралы» Қазақстан Республикасы кодексінің ерекше маңыздары бар. Сонымен қатар
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын тұлғалар мемлекеттік қызметшілер болып
табылады. Мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік қызметі «Мемлекеттік қызмет
туралы» Қазақстан Респцубликасының (1999ж. 23 шілде) заңында белгіленген.
Аталған заң - мемлекеттік қызмет туралы заңнамалардың қалыптасуы үшін
құқықтық негіз болған бірден-бір құқықтық акт [2, 14].
Қазақстан Республика Президентінің алға қойған негізгі міндеті - Қазақстан
үшін тиімді заман талабына сәйкес, мемлекеттік қызметті және нарық
экономикасына оңтайлы басқару құрылымын, басымдық мақсатты жүзеге асыруға
қабілетті Үкіметті және негізінде ұлттық мүддені қорғай алатын мемлекетті құру.
Қазақстан Республикасы Конституциясы және «Мемлекеттік қызмет туралы»
Заңында мемлекеттік басқару жүйесін тиімді құру, мемлекеттік қызметті өтуін
заңдылықты ресімдеудің негіздері қаланған. Заңда Республиканың мемлекеттік
қызметті ұйымдастырудың, мемлекеттік қызметкердің құқық жағдайы, олардың
әлеуметтік қорғанысы және мемлекеттік қызмет саласында қатынастырды реттеудің
негіздері анықталған.
Қазақстан 2030 Стратегиясындағы ең негізгі басымдылықтың бірін ескерсек,
Қазақстан Республикасы мемлекеттік істері жөніндегі Агентігінің кәсіби Үкіметінің
құрылуы, өз қызметін мемлекеттік қызметке лайықты білімі және қажетті еңбек
тәжірбиесі бар, жоғары кәсіби кадларды тартуға басынан жағдай жасауда. Шын
мәнінде, мемлекетті басқару жүйесінің жағдайы және мемлекеттік қызметшілердің
кәсіби біліктілігі, олардың іс-әрекетке және бастамалыққа қабілеттілігі, Қазақстанда
экономикалық реформалардың дамуы, қоғамның демократиялық жолымен жылжуы,
құқықтық мемлекет құрылуы, жалпы тұрақтандырылуы және даму, еліміздің
таңдаған бағытын қолдауына байланысты. Мемлекеттік қызмет институты басқа көп
заңнама салаларымен қарым-қатынасқа түседі. Қазақстан Республика азаматтары өз
құқықтарын қорғау үшін түрлі органдардан көмек сұрай алады, олар: әкімшілік, сот,
прокуратура органдары және т.б. Кадрларды іріктеу және реттеу мәселесі қоғамды
реформалаудың маңызды бөлігі болып табылады да, олардың барлық саласына
және бөлігіне әсер ететін мықты қызмет ететін күш.
Мемлекет қызметінің барлық жүйесі, мемлекеттік органдарда басқару
жиынтығы саяси және экономикалық тұрақтылықты, құқық тәртібі, заңды
бостандықтарды, азаматтар құқықтарын және мүдделерін кепілділікпен қоғайтын,
ортақ міндетті шешу үшін мемлекетте құралады. Бұл мақсатта, қолданыстағы заң
Қазақстан Республикасының Конституциясы республикалық кадр саясатының негізгі
принциптерін анықтайды.
Заман талабына сәйкес кадрлармен жұмыс істеу-қажетті жағдай, сондықтан
оларды кезекпен және кешенді жүзеге асыру қажет. Қазіргі замандағы жағдай да
мемлекеттік кадр саясатының негізгі мәселесі жалпы мемлекеттік облыс және
жергілікті мүдделерді тиімді үйлестіру. Бұл міндеттің шешімі кадр саясатын мықты
және тиімді болуына жағдай жасайды, өйткені өз объектілер мүдделерін және де
мемлекеттік қызметте конституциялық құқығы бар барлық еңбекке қабілетті
халықтың мүддесін көрсете алады.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі бірінші кезекте «мемлекеттік қызмет»
ұғымын жаңғыртуды көздейді [3,5]. Мемлекеттік қызмет «ұлтқа (қоғамға) қызмет
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
76
~
ету» ұғымының синонимі болуға және мемлекеттік қызметтерді тұтынушы болып
табылатын халыққа бағытталуға тиіс.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі оны кәсібилендірудің басты факторы
болып табылатын адами фактордың маңыздылығын тануға және тиімді кадр
жұмысын жүргізуге бағдарланған. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі тиімді кадр
тетіктерін – мемлекеттік қызметке кірудің тиімді әрі айқын тәртібін, үздіксіз кәсіби
даму мүмкіндігін, жұмыс нәтижелері мен ынталандыру жүйесінің өзара байланысын
қалыптастыруға бағытталған.
Тұжырымдаманы іске асыру 2011 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі
аралыққа есептелген және мынадай кезеңдерден тұрады.
Бірінші кезеңде (2011–2012 жылдар) Қазақстан Республикасының 2020
жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының нысаналы индикаторларына қол
жеткізуге бағытталған:
1) үш корпусқа негізделген мемлекеттік қызмет лауазымдарының жаңа
тізілімін енгізу;
2) мемлекеттік қызметке кіру және мемлекеттік қызметтің кадр резервін
қалыптастыру рәсімдерін жақсарту;
3) жоғары білікті мемлекеттік қызметшілерді даярлау жөніндегі базалық білім
беру орталығын қалыптастыру;
4) нәтижеге бағдарланған мемлекеттік басқару жүйесінің технологиялары
мен қағидаттарына негізделген жаңартылған оқыту бағдарламаларды енгізу;
5) мемлекеттік органдардың кадр қызметтері жұмысының тиімділігін
арттыру;
6) мемлекеттік қызметшілердің жұмысын бағалау жүйесін енгізу;
7) мемлекеттік қызметшілердің еңбегіне ақы төлеудің жаңа жүйесін енгізу;
8) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруға, оның ішінде
мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын бақылау жүйесін енгізуге, көрсетілетін
мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалау үшін кері байланыс тетігін дамытуға
бағытталған шараларды іске асыру көзделеді.
Екінші кезеңде (2013 – 2015 жылдар) мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу,
кәсіби даму мен оқытудың дара жоспарларын енгізу, қашықтықтан оқыту жүйесін
кеңейту; мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесін жетілдіру; мемлекеттік
қызметтің автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру; әкімшілік этиканы
басқарудың екі деңгейлі жүйесін әзірлеу сияқты мемлекеттік қызметті кәсібилендіру
жөніндегі ұзақ мерзімді шаралар жүзеге асырылатын болады.
Екінші кезеңде іске асырылған шаралардың тиімділігіне мониторинг жүргізу
және оларды бағалау екінші кезеңде жүргізілетін болады, соның негізінде тиісті
нормативтік құқықтық, әдістемелік және ұйымдастырушылық ұсыныстар мен
ұсынымдар әзірленетін болады. Тұжырымдаманы іске асыру мемлекеттің
функцияларын тиімді орындауға және халыққа сапалы мемлекеттік қызметтер
көрсетуге қабілетті мемлекеттік аппаратты кәсібилендіруді қамтамасыз етеді.
Жоғарыда көрсетілген түйткілді мәселелерді ескере отырып, мемлекеттік қызмет
жүйесінің одан әрі үдемелі дамуын және оны мемлекеттік басқаруды жаңғырту
процестерімен өзара тығыз байланыста реформалауды қамтамасыз ету қажет.
Осылайша, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму
жоспарының ережелері ескеріле отырып, Қазақстан Республикасы мемлекеттік
қызметінің жаңа моделін қалыптастыру және оны кәсібилендіру мемлекеттік
басқарудың нәтижелі жүйесін қаматамасыз етуге бағытталатын болады.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
77
~
Қазақстан
Республикасы
тәуелсіздік
жылдарында
өз әлеуметтік-
экономикалық, мәдени және саяси дамуында елеулі жетістікке қол жеткізді. 2030
жылға дейінгі Қазақстанның даму Стратегиясында ұзақ мерзімді басымдылықтың
бірі кәсіптік мемлекет құру болып белгіленді. Біздің мемлекеттің алдында
тұрған жоғарғы кәсіби мемлекеттік қызмет және басқарудың нәтижелі құрылымын
құру ісінде міндеттерді іске асыру көбінде мемлекеттік қызметкердің кәсіптілігімен
жасалады. Осы мәселеде айтарлықтай қадамның бірі Қазақстан Республикасының
мемлекеттік қызметкерінің оң имиджін құру болып табылады. Мемлекеттік
қызметкердің
имиджін
құрастыру
идеологиялық,
саясаттық және мәдени
аспектілерді көздейді.
Мемлекеттік қызметкердің оң имиджін құрастыру — күрделі және ұзақ
процесс. Мемлекеттік қызметкердің имиджін құрастыру процесі атқарушы биліктің
имидждік саясатымен тығыз байланысты. Мемлекеттік қызметкердің оң имиджіне
қойылатын негізгі ережелер Қазақстан Республикасының Ар-намыс кодексінде
айқындалған, онда: «мемлекеттік қызметті атқару қоғам және мемлекет жағынан
ерекше сенім білдіруі болып табылады және мемлекеттік қызметкерлердің этикалық
келбетіне жоғары талап қояды». Мемлекет осы бағытта мақсатты жұмыс
атқаратынын атап айтуға болады [4, 8].
ҚР Үкіметінің 2007 жылғы 21 қыркүйектегі № 825 қаулысымен 2008–2010
жылдарға мемлекеттік қызметтің оң имиджін құрастыру және бекіту жөніндегі іс-
шаралар жоспары бекітілгенін атап айту жеткілікті. Әлемде мемлекеттік сектор
үнемі қоғам өмірінің назары ортасында тұрады.
Қазақстан Президенті Н.Ә.Назарбаев мемлекетті нәтижелі басқару үшін
мемлекетік қызметкердің қандай негізгі қасиетке ие болу қажеттілігін атады. Бұл —
жоғары моральдік жауапкершілік, кәсіптік біліктілік, оны тәжірибе жүзінде қолдана
білу, адалдық, белсенді өмір ұстанымы. Мемлекеттік қызметтегі әр адам
өз жұмысының маңызын білу және өз елінің патриоты болуы тиіс. Жуырда
Президент Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа
моделінің тұжырымдамасын бекіту туралы № 119 Жарлыққа қол қойды. Бұл
Жарлықтың орындалуын бақылау ҚР Президентінің Әкімшілігіне жүктелді. 2011-2015
жылдары үш кезеңге жоспарланған тұжырымдаманың мазмұнына сәйкес,
мемлекеттік қызмет «ұлтқа (қоғамға) қызмет ету» ұғымының синонимі болуға және
мемлекеттік қызметтерді тұтынушы болып табылатын халыққа бағытталуға тиіс.
Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің тұжырымдамасында көрсетілгендей, «ме-
ритократия, тиімділік, нәтижелілік, транспаренттік және қоғамға есептілік қағидатта-
рына негізделген мемлекеттік қызмет жүйесін кәсібилендіру мемлекеттік басқару
жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және халыққа сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз
етудің аса маңызды факторы» делінген. Бұл жерде меритократия деген не? Мери-
тократия – лайықтылар немесе еңбегі сіңгендер билігі [латынша meritus – лайықты,
грекше kratos – билік] – басқарушы қызметтерде әлеуметтік тегіне, қаржылық
жағдайына қарамастан, ерекше қабілетті адамдардың билігі деген мағынаны береді.
Меритократияның мәні – «әркімге еңбегіне қарай» деген әділетті қағида бойынша
мемлекет басында таза бәсекелестік ортадан суырылып шыққан ең іскер, ақылды,
өз саласында беделді, қабілетті, лайықты адамдар шоғыры тұруы керек дегенге
саяды. Сарапшылар осы меритократиялық принцип АҚШ-тың басқару жүйесінде
барынша көрініс тапқан деп санайды. Халықаралық практикада мемлекеттік
қызметке кіру конкурстық негізде жүзеге асырылады, онда меритократия қағидаты,
яғни жеке сіңірген еңбектері мен жетістіктерін мойындау негізгі қағидат болып
табылады. Демек, тұжырымдамада меритократияға, яғни қабілеттілер біліктілігіне
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау МУ Хабаршысы
№ 1 (28), 2013
~
78
~
сенім артылуы – жақсы нышан, тың жаңалық. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі
тұжырымдамасы 1995 жылы қабылданған «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңның
аясында «ақ жағалылардың» жұмысына жаңаша мазмұн бермек.
Мемлекеттік қызметте күрмеуі қиын мәселе көп: бюрократия, сыбайлас
жемқорлық, тамыр-таныстық, құпиялылық, есепсіздік, жауапсыздық, кадрлық
әлеуеттің төмендігі, қайшылығы көп «командалық жүйе», кәсіби этиканың сақтал-
мауы, жауапты хатшылардың тұрақсыздығы, тәртіптік кеңестердің әлсіздігі т.б. ай-
тып тауыса алмайсыз. Мемлекеттік қызметшілердің еңбекақысы жеке сектормен
салыстырғанда әлдеқайда төмен. Мысалы, 2011 жылғы 1 сәуірдегі статистикалық
деректерге сәйкес, мемлекеттік қызмет жүйесіндегі орташа жалақы 69 027 теңгені
құрайды, ал құрылыс саласындағы орташа жалақы – 101 500 теңгені, тау-кен өнер-
кәсібінде – 133 309 теңгені, қаржы және сақтандыру қызметінде 148 680 теңгені құ-
рап отыр.
Жаңа модельдің мақсаты - Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің
жаңа моделін қалыптастыру үшін «Қазақстан – 2030» стратегиясында айқындалған
мемлекеттік қызметті дамытудың басымдықтары: «кадрларды жалдау, даярлау және
жоғарылату жүйесін жақсарту»; «мемлекеттік қызмет – ұлтқа қызмет ету»;
«мемлекеттік қызметтің жоғары абыройын қалыптастыру және қолдау» тұжы-
рымдамада негізге алынған. Жаңа модельдің мақсаты – мемлекеттік қызмет жү-
йесіндегі тиімді кадр саясаты және адами капиталды басқару жүйесін жетілдіру;
мемлекеттік қызметтер көрсетудің жоғары сапасы және мемлекеттік органдар қыз-
метінің тиімділігін көтеру; мемлекеттік қызметшілердің оң имиджі және мінез-құлық
этикасы мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастыру болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: |